PEACE

The History of the English language.   Brigit Viney. Oxford University press. 2003.

Англи хэлний тухай түүхээс.

Брижит Виней

1 Өнөөгийн англи хэл.

Өнөөдөр Европ, Америк, Ази, Африк, Австрали, Шинэ Зеланди болон Атлант, Энэтхэг ба Номхон далайн зарим нэг арлуудын улс орны хүмүүсийн тал хагас нь англи хэлээр ярьж байна. Англи хэл нь 320-370 сая хүмүүсийн эх хэл бөгөөд энэ хэмжээний хүмүүсийн хоёр дахь хэл юм. Мөн сая сая хүмүүсийн сурсан гадаад хэл нь бас болдог. Дэлхийн хүн амын 1/4нь англи хэлээр ажлаа явуулдаг. Олон газар орнуудад олон хүмүүс англи хэлээр ярьдаг бөгөөд англи хэлийг “Дэлхийн нийтийн хэл” гэж нэрлэдэг.

Өнгөрсөн хугацаанд хүмүүс дэлхий нийтээрээ хэрэглэж болох хэлийг бүтээхийг зорьж байсан. 1880 онд Иоганн Шлейр Волапук гэдэг хэлийг бий болгосон ба энэ хэлээр тухайн үед 1000000 орчим хүмүүс 1889 он хүртэл ярцгаадаг байсан. Гэвч удалгүй устаж үгүй болсон. 1887 онд Есперанто хэлийг Людвиг Заменхов бүтээж их амжилт олсон бөгөөд 2000000 орчим хүмүүс энэ хэлээр ярьдаг.

Англи хэлээр ямар улс орны хүмүүс ярьдаг вэ? Яагаад хүмүүс англи хэлийг яриандаа өргөн хэрэглэдэг вэ?

Англи хэл нь Англи, Америкт ихэнх хүмүүсийн эх хэл нь болдог ба тэд хүүхэд наснаасаа англи хэлийг сурч бие биетэйгээ харилцдаг. Англи хэл нь Энэтхэг, Нигери, Сингапур болон Шинэ Гвинейн орнуудын дийлэнхи хүмүүсийн хоёр дахь хэл нь юм. Эдгээр хүмүүс эх хэлээсээ гадна англи хэлийг өөрсдийн албан ёсны хэл болгож боловсрол, бизнес, засаг захиргааны болон радио телевизийн салбарт өргөнөөр хэрэглэдэг. Албан ёсны хэл нь биш ч гэсэн олон улс орнууд англи хэлийг гадаад хэл болгон сургуулиудад заадаг.

Англи хэл нь олон улсын харилцааны олон салбарт өргөн хэрэглэгддэг. Улс төрчид болон бизнесийн салбарынхан ажлаа англи хэлээр явуулдаг.

Жишээ нь: ASEAN, зүүн өмнөд азийн 9 улс орны улс төрийн бүлгүүд нь ажлаа англи хэлээр явуулдаг. Анагаахын болон шинжлэх ухааны салбаруудын судалгааны ажлын дийлэнхи нь англи хэлээр бичигдсэн байдаг.

Мөн дэлхийд алдартай поп хөгжим болон кинонууд нь англи хэл дээр байдаг.

Интэрнэт болон компьютерийн үйлдвэрүүдэд англи хэл нь бусад хэлнээсээ илүү өргөн хэрэглэгддэг. Олон улсын усан ба агаарын тээврийн хяналтын систем, усан болон агаарын замын хэллэгүүд нь англи хэлийг өргөн хэрэглэдэг. Эдгээр салбарт харилцаагаа тодорхой бөгөөд ойлгоход энгийн байлгахын тулд тогтсон хязгаар бүхий үг, өгүүлбэрийг англиар хэрэглэдэг. Жишээ нь: Усан замын хэллэгээр Уучлаарай, энэ юу байсан бэ эсвэл Та юу гэж хэлсэн бэ? гэж асуухын оронд ердөө л дахиад хэлнэ үү гэхэд л бүх зүйл ойлгомжтой болдог.

Дэлхийн хэмжээний шинэ мэдээ, мэдээллүүд нь ихэнхдээ англиар цацагддаг бөгөөд эсвэл англиар ярьдаг улс орнуудын радио, телевизийн компани, агентлагууд өөрсдийн сувгаар дамжуулдаг.

Англи үгнүүд нь бусад олон хэлнээс зээлжигдэн авч хэрэглэгддэг.

Жишээ нь: le shopping, le weekend (Франц), el futbol (Испани), der Manager ба das Ticket (Герман), lo sport (Итали), teiburi (table) ба sokkusu (socks) (Япон)

The history of the Englisah language.

Brigit Viney.

1. English today

The English language is spoken today in parts of Europe, the Americas, Asia, Africa, Australia, New Zealand, and in some of the islands for the Atlantic, Indian and Pacific Oceans. It is spoken as a first language by 320-370 million people. It is also used as a second language by about the same number of people, and as a foreign language by millions more. English is probably used in some way by about a quarter of all the people in the world. Because so many people, in so many places, speak or use English it is often called a 'world language'.

In the past, people have tried to create a world language. Johann Schleyer invented Volapuk in 1880. Volapuk had about a million followers by 1889, but died out quite quickly. Esperanto, invented in 1887 by Ludwig Zamenhof, has been more succesful, but only has about 2 million speakers.

Who uses English, and way is it such a widely spoken language? In countries like Britain and America, English is the first language of most people: in other words, it is the first language people learn as children and they communicate in English all the time. In other countries, like India, Nigeria, Singapore and Papua New Guinea, large numbers of people use English as a second language. They have their own first language, but because English is one of the official languages, they use it in education, business, government and broadcasting. Finally, in many countries English is taught in schools as a foreign language, but it is not an official language.

English is also used for many different kinds of international communication. Politics and business are often carried out in English. For example, ASEAN, the political group of nine south-eastern Asian nations, uses English as its working language. Most medical and scientific studies are written in English. English is the language of much of the world's pop music snd films. On the Internet and in the computer industry, English is used much more than other languages. The 'languages' of international sea and air traffic control, known as 'Seaspeak' and 'Airspeak', use English. They use a limited number of English words and sentences to make communication clearer and simpler. (For example, in Seaspeak instead of Sorry, what was that? or What did you say?, you say Say again.) Much of the world's news is broadcast in English or provided by English language broadcasting companies or news agencies.

English words have been borrowed by many other languages. For example, le shopping and le weekend (French), el futbol (Spanish), der Manager and das Ticket (German), lo sport (Italian), teiburu (table) and sokkusu (socks) (Japanese).